Arbitraż
Arbitraż (z fr. arbitrage 'sąd rozjemczy’ od łac. arbiter 'świadek; rozjemca’)[1] – metoda rozwiązywania sporów prawnych bez udziału sądu powszechnego, w której kompetencje takiego sądu powierza się bezstronnemu specjaliście.
Pytania i odpowiedzi
Arbitraż jest alternatywą dla kosztownego, czasochłonnego niekoniecznie fachowego sądownictwa powszechnego. Jest znacznie tańszy i działa szybciej. Cechuje się poufnością postępowania – rozprawy w sądach gospodarczych są jawne. Zaletą jest również poziom specjalizacji arbitrów. Wybierani przez strony, rekrutują się zazwyczaj z grona przedstawicieli danej dziedziny. Chociaż na listach stałych sądów polubownych znaczną część stanowią wyspecjalizowani prawnicy (adwokaci, radcy prawni czy pracownicy naukowi). Aby spór mógł być rozstrzygnięty przez arbitraż, strony stosunku prawnego muszą na to wyrazić zgodę w formie zawarcia umowy o arbitraż lub klauzuli w umowie łączącej strony, zwanych zapisem na sąd polubowny.
Może mieć charakter ad hoc, instytucjonalny oraz administrowany. W arbitrażu ad hoc zazwyczaj każda ze stron sporu wybiera własnego arbitra (lub arbitrów), a ci następnie powołują arbitra przewodniczącego. Tak wybrany skład rozstrzyga spór w oparciu o uzgodnione wcześniej zasady.
Instytucjami na płaszczyźnie międzynarodowej zajmującymi się arbitrażem handlowym są Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy (International Court of Arbitration ICC) w Paryżu, Amerykańskie Stowarzyszenie Arbitrażowe (American Arbitration Association), Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego w Londynie (London Court of International Arbitration), Centrum Arbitrażowe Austriackiej Izby Gospodarczej w Wiedniu (Internationales Schiedsgericht der Wirtschaftskammer Österreich), Instytut Arbitrażowy Sztokholmskiej Izby Handlowej w Sztokholmie (The Arbitration Institute of the Stockholm Chamber of Commerce), Niemiecki Instytut Sądownictwa Polubownego (Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit e.v.), czy też Międzynarodowy Sportowy Sąd Arbitrażowy w Lozannie, Sąd Arbitrażowy Służb w Bartoszycach.[2]
Arbitraż instytucjonalny oraz administrowany funkcjonuje w oparciu o profesjonalną organizację zajmującą się arbitrażem. Przykładami stałych Sądów Polubownych w Polsce są Sąd Arbitrażowy[3] przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie (największa tego typu instytucja arbitrażowa w Polsce 300 – 500 spraw rocznie)[4], Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych ”Lewiatan”[5], Sąd Arbitrażowy przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach[6], Sąd Arbitrażowy przy Małopolskiej Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Krakowie[7], Gospodarczy Sąd Arbitrażowy w Poznaniu przy Wielkopolskiej Izbie Budownictwa[8], Sąd Arbitrażowy przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo- Handlowej w Poznaniu[9], Podkarpacki Stały Sąd Polubowny-Arbitrażowy w Rzeszowie[10], Sąd Arbitrażowy przy Nowotomyskiej Izbie Gospodarczej w Nowym Tomyślu[10], Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy we Wrocławiu[11], Sąd Arbitrażowy przy Izbie Bawełny w Gdyni[12], Sąd Arbitrażowy przy Stowarzyszeniu Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców w Warszawie[13], Sąd Arbitrażowy Służb w Bartoszycach[14]